Boijmans biedt zeldzame kans om kwetsbare Piranesi prenten te zien

Het werk van Giovanni Battista Piranesi (1720-1778) lijkt in Depot Boijmans Van Beuningen werkelijkheid geworden; bij het betreden van het gebouw dwaalt het oog door het doolhof van de trappen helemaal naar boven. Vanaf 14 november begint de opbouw van 'Piranesi op papier', de presentatie met 39 werken over onderzoek naar alle Piranesiprenten uit de museumcollectie. Piranesi is de meest beroemde graficus van zijn tijd en in dit onderzoeksproject staat zijn wereld van papier centraal. Het onderzoek en de presentatie tonen niet alleen de uitgebreide collectie prenten van de Italiaanse kunstenaar, maar laten ook zijn beslissingen zien als levende, reizende maker, handelaar, en zijn bruisende werkplaats. Museum Boijmans Van Beuningen bevat met 751 werken de omvangrijkste verzameling van Piranesi’s prenten in museaal Nederland. Door de lichtgevoeligheid en kwetsbaarheid van de werken zijn ze nu maximaal drie maanden te zien, daarna drie jaar lang niet, omdat ze moeten ‘rusten’. Hierom is het een zeldzame kans om Piranesi prenten te bewonderen. Conservator prenten Mireille Linck kon dankzij de Erfgoedtalentbeurs van het Mondriaan Fonds een tweejarig onderzoeksproject uitvoeren. De resultaten zijn vanaf 2 december 2022 tot 5 maart 2023 te zien in ‘Piranesi op papier’ in Depot Boijmans Van Beuningen en in een online bestandscatalogus.  

Cathy Jacob, directeur tentoonstellingen, Museum Boijmans Van Beuningen: “In het depot kunnen we belangrijk onderzoek verrichten, maar ook nieuwe manieren bedenken om onderzoek aan het publiek te onthullen. De bezoeker krijgt op die manier ook eigenaarschap over alles wat zich in het depot huist en afspeelt. In ‘Piranesi op papier’ komen die werelden samen. We zijn het Mondriaan Fonds dankbaar dat Mireille zich hieraan kon wijden. En nu kunnen we het publiek meenemen in de verbluffende techniek van Piranesi.” 

Mireille Linck, conservator prenten, Museum Boijmans Van Beuningen: “Piranesi was met zijn uitzonderlijk hoge productie een maniak in zijn medium. Maandenlang heb ik zijn prenten in een donkere ruimte onder de loep gehad, op zoek naar watermerken. Met dit watermerkonderzoek kunnen we zijn werk scherper dateren en de herkomst van het papier bepalen. Piranesi’s veelzijdigheid spreekt tot op de dag van vandaag tot de verbeelding. Architecten, boekmakers, archeologen, ik denk dat velen nog steeds inspiratie uit zijn werk halen.” 

Sandra Kisters, directeur Collectie en Onderzoek, Museum Boijmans Van Beuningen: “De resultaten van het onderzoek blijven ook na afloop van de depotpresentatie online beschikbaar in de bestandscatalogus Piranesi op papier. We steunen het wetenschappelijke open access principe; het gratis delen van wetenschappelijke informatie voor (inter)nationale liefhebbers en professionals.”   

Verhaal achter het watermerk 

De prenten zijn gedrukt op handgeschept papier uit de achttiende eeuw met alle een watermerk dat uniek is voor de papiermolen waar het gemaakt werd. Hieruit kan bijvoorbeeld worden afgelezen waar Piranesi zijn materialen vandaan haalde. Het uitgevoerde watermerkenonderzoek geeft inzicht in het werkproces van Piranesi en is niet alleen van belang voor de datering van de prenten, maar ook om ze te onderscheiden van herdrukken. Hieruit is nieuwe kennis opgedaan over zijn papiergebruik, zijn oeuvre bij leven en hoe zijn kinderen zijn werk voortzetten na zijn dood. Ook leverde het verrassingen op, zoals de ontdekking van een tot nu toe onbekend watermerk. 

Publieke opbouw 

Tijdens de opbouw van de presentatie kan het publiek in het depot meekijken. Depotmedewerkers kunnen de bezoekers inlichten over de voortgang, maar laten ook zien hoe de uiterst kwetsbare werken zorgvuldig worden geïnstalleerd. De presentatie bevat nieuwe elementen, zoals modulaire sokkels, speciaal voor deze en toekomstige presentaties in het depot ontworpen door Phil Procter.  

Giovanni Battista Piranesi 

Giovanni Battista Piranesi was een veelzijdig kunstenaar, opgeleid als architect en blonk uit als prentmaker en handelaar. Hij heeft enorm veel grafiek geproduceerd, vooral tijdens de laatste dertig jaar van zijn leven. Meer dan duizend individuele etsen kwamen tot stand, wat neerkomt op een gemiddelde productie van 2,3 prenten per maand. Deze etsen werden vooral uitgegeven in de vorm van reeksen en prentenboeken. De ‘Vedute di Roma’, zijn beroemde prentserie met indrukwekkende gezichten op Rome, zijn in deze presentatie ook verwerkt in een interactieve online plattegrond van de stad. Piranesi’s meest spraakmakende prenten zijn de ‘Carceri’ (kerkers of gevangenissen). Deze denkbeeldige ruimtes waar geen eind aan lijkt te komen inspireerden veel andere kunstenaars – M.C. Escher was bijvoorbeeld een groot bewonderaar, maar ook de Surrealisten, en schrijvers als Samuel Taylor Coleridge, Edgar Allen Poe, Jorge Luis Borges en Franz Kafka.