Boijmans Van Gogh gepresenteerd op TEFAF

Onderzoek naar befaamd Van Gogh schilderij uit de Rotterdamse collectie, De populierenlaan bij Nuenen, wordt op TEFAF in Maastricht besproken. De volgende stap is de nauwkeurige restauratie.

De populierenlaan bij Nuenen (1885) van Vincent van Gogh is vanuit Depot Boijmans Van Beuningen afgereisd naar kunstbeurs TEFAF in Maastricht en vanaf vandaag te zien. Aanleiding is de aankomende restauratie van het schilderij. Dankzij een genereuze beurs van het TEFAF Museum Restoration Fund doet het museum nu uitgebreid materiaaltechnisch onderzoek om de wijze van restauratie te bepalen. Hiervoor wordt gebruikt gemaakt van geavanceerde technieken. De resultaten zijn puzzelstukken voor nieuwe kennis over dit belangrijke werk uit Van Gogh’s oeuvre. Het museum werkt samen met specialisten van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Van Gogh Museum. De restauratie gebeurt onder leiding van restaurator Erika Smeenk-Metz. Op zaterdag 25 juni gaan Smeenk-Mets en Sandra Kisters, Hoofd collectie en onderzoek van Museum Boijmans Van Beuningen, op TEFAF in gesprek met Simone Stuntz van ICOM over het onderzoek en de restauratie.

Restauratie

Erika Smeenk-Metz concentreert zich op het stabiliseren van het verfoppervlak en op het mogelijk afnemen van het vernis. Sinds lange tijd is bekend dat dit schilderij een kwetsbaar verfoppervlak heeft, wat de restauratie een interessant en uiterst nauwkeurig project maakt. Er bestaat een hechtingsprobleem tussen de twee verflagen waardoor er sprake is van loszittende verf en vroegere restauratieve handelingen hebben gezorgd dat onderliggende verf door het craquelé naar boven komt. Om dit te onderzoeken is gebruik gemaakt van de geavanceerde OCT-technologie (optische coherentietomografie), een methode die te vergelijken is met een echo van het lichaam, zoals dat in het ziekenhuis gebeurt. Dit zal uitwijzen of het vernis kan worden afgenomen zonder de onderliggende verflagen aan te tasten.

Speurtocht in volle gang

Het onderzoek naar De populierenlaan bij Nuenen is ook een speurtocht naar nieuwe kennis over Van Gogh’s werkwijze en atelierpraktijk in zijn Nuenense periode. Het team is onder meer benieuwd of er technisch bewijs gevonden kan worden dat de lichtere toetsen in de bomen en in de lucht door Van Gogh in Parijs zijn aangebracht. Dat is belangrijk om te weten, want dat maakt het schilderij een sleutelstuk in Van Gogh’s oeuvre. Een brief uit 1903 van verzamelaar Andries Bonger meldt dat het betreffende schilderij zeker van Nederland daar Parijs met de kunstenaar is meegereisd. De zoektocht naar technisch bewijs of de lichtere toetsen in de bomen en in de lucht door Van Gogh in Parijs zijn aangebracht gebeurt aan de hand van verfmonsters en macro-XRF. Deze macro-röntgenfluorescentie scanner analyseert met röntgenstraling op minuscuul niveau de chemische samenstelling van verf. Zowel verfmonsters als macro-XRF moeten informatie geven over de gebruikte pigmenten. Interessant is bijvoorbeeld het gebruik van het pigment cadmiumgeel, waarvan bekend is dat de kunstenaar het in Parijs gebruikte.

Verborgen onderschildering

De populierenlaan bij Nuenen bevat een eerdere onderschildering die vermoedelijk dateert uit 1884. Het onderzoeksteam bracht met röntgen- en infraroodopnamen de onderschildering beter in beeld, waarop de Oude Toren bij Nuenen duidelijk te zien is. In 1885 schilderde Van Gogh er de huidige voorstelling overheen, waar in de verte de Clemenskerk te zien is. De spits van deze toren werd in 1885 verwijderd. Hierdoor kan de onderschildering voor die tijd gedateerd worden. De vraag is ook of Van Gogh tussentijds een vernislaag heeft aangebracht tussen de twee voorstellingen.

TEFAF Museum Restauratie Fonds

Museum Boijmans Van Beuningen heeft de TEFAF-restauratieprijs voor de restauratie en voorbereidend materiaaltechnisch onderzoek van Van Gogh’s De populierenlaan bij Nuenen (1885) gewonnen. De gulle ondersteuning uit het TEFAF Museum Restauratie Fonds betreft een bedrag van 25.000 euro waarmee het schilderij uitvoerig wordt onderzocht en geconserveerd. Het is de tiende keer dat deze prijs is uitgereikt en daarmee een belangrijk jubileumjaar voor TEFAF. Van 24 tot en met 30 juni vindt TEFAF (The European Fine Art Fair) plaats in Maastricht. Ter gelegenheid van het jubileum van het Museum Restauratie Fonds, zal De Populierenlaan bij Nuenen hier, voorafgaand aan de restauratie, worden getoond.