16de-eeuws prentenboekje vol droomwezens voor Boijmans

Een 16de-eeuws boekje met 120 houtsneden getiteld ‘Les Songes drolatiques de Pantagruel' is toegevoegd aan de collectie van Boijmans. Het droomwerk bevat een catwalk van gedrochten: vreemde, hybride wezens die zo uit de groteske werken van Bosch of Bruegel lijken zijn gewandeld.

Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam heeft met steun van de Vereniging Rembrandt (met haar Themafonds Middeleeuwen en Renaissance) en Stichting Lucas van Leyden een nieuwe aanwinst binnengehaald in de vorm van een 16de-eeuwse prentenboekje ‘Les Songes drolatiques de Pantagruel’ (De grappige dromen van Pantagruel) (1565). Het museum heeft als enige in Nederland zowel een omvangrijke verzameling werken van Bosch en Bruegel als een internationale collectie surrealisme, het boekje is een interessante schakel in die keten. De ‘Songes drolatiques’ zijn nu te bewonderen in de online collectie van het museum en in Depot Boijmans Van Beuningen zodra de deuren dit najaar openen.

Fusien Bijl de Vroe, directeur Vereniging Rembrandt: “Deze parade van fantasiewezens laat zien wat er gebeurde als kunstenaars in de 16de eeuw hun verbeelding de vrije loop gaven. Een aankoop die past in de ‘fantastische’ traditie van Bosch en Bruegel tot aan het surrealisme.”

Sjarel Ex, directeur Museum Boijmans Van Beuningen: “De ‘Songes drolatiques’ zijn een bijzondere aanwinst voor de collectie prenten en tekeningen, maar ligt nu ook in de levende kunsthistorische context van onze unieke collectie surreële en fantastische kunst, van de late middeleeuwen tot en met Dalí. Museum Boijmans Van Beuningen is Vereniging Rembrandt en Stichting Lucas van Leyden zeer dankbaar voor de financiële steun bij de aankoop van de ‘Songes drolatiques’.”

Dikbuikig of gebocheld

Rabelais, Bosch, Bruegel, Dalí – het zijn grote namen waarmee ‘Les Songes drolatiques de Pantagruel’ geassocieerd worden. De uitgever van dit kleine prentenboek, Richard Breton, begon daar al mee toen hij het in 1565 in Parijs publiceerde als het ‘laatste werk’ van de schrijver François Rabelais en het vernoemde naar diens bestseller over de reus Pantagruel. ‘Songes drolatiques’ bestaat uit 120 houtsneden, iedere pagina toont een compleet andere figuur: vreemdsoortige, hybride wezens, combinaties van mens en dier, insect, plant en object. Dikbuikig of gebocheld, met bijzondere neuzen, snuiten, slurven of snavels.

Ze doen onmiddellijk denken aan de hybride monstertjes van Jheronimus Bosch en Pieter Bruegel. Sommige motieven zijn zelfs rechtstreeks ontleend aan prenten van Bruegel. De houtsneden worden tegenwoordig toegeschreven aan de zestiende-eeuwse Parijse ontwerper en prentuitgever François Desprez.

‘Songes drolatiques’ en de collectie surrealisme van Boijmans

Al sinds de jaren zestig bouwt Museum Boijmans Van Beuningen aan de enige internationale collectie surrealisme in Nederland, met topstukken van onder anderen Salvador Dalí, René Magritte en Yves Tanguy. Het museum ziet het surrealisme echter als veel meer dan een afgebakende kunststroming. Ook in het verleden waren er kunstwerken met surrëele motieven, zoals de ‘Songes drolatiques’.

Na de herontekking van ‘Les Songes drolatiques de Pantagruel’ in de negentiende eeuw werden er facsimile’s van het origineel uitgegeven. Op deze manier kwam het werk ook onder de aandacht van de surrealisten, die er geestverwantschap in ontdekten. Salvador Dalí bedacht in 1973 variaties op de toen vier eeuwen oude prenten in de vorm van een reeks van 23 litho’s. Zo vormen de ‘Songes drolatiques’ een schakel in de keten van de fantastische kunst die rijkt van de late middeleeuwen tot het surrealisme en zijn nog altijd levende traditie.

Museum Boijmans Van Beuningen

Terwijl het museum een alomvattende renovatie en vernieuwing ondergaat, blijft de collectie zichtbaar in de buurt, in de stad en in musea wereldwijd. Dit najaar opent het Depot Boijmans Van Beuningen, ’s werelds eerste publiek toegankelijke depot, waar de hele collectie samenkomt. De collectie omvat ruim 151.000 kunstwerken, een overzicht van indrukkende topstukken uit de westerse kunstgeschiedenis, kunstnijverheid en vormgeving van de middeleeuwen tot nu. Het gebouw van MVRDV is nu al een architectonisch icoon waarmee de aantrekkingskracht van het Museumpark als internationaal kunstpodium nog verder is vergoot.