Museum krijgt sculptuur Manders

Museum Boijmans Van Beuningen ontvangt als gift een grote sculptuur van de Nederlandse kunstenaar Mark Manders. De schenker, een havenbaron, blijft anoniem.

In het entreegebied van Museum Boijmans Van Beuningen staat sinds kort een groot, indrukwekkend beeld van een hoofd, in een glazen vitrine. Het is Dry Clay Head on Concrete Floor (‘Hoofd van droge klei op betonnen ondergrond’) van de Nederlandse kunstenaar Mark Manders. Directeur Sjarel Ex stond stil voor het beeld op de kunstbeurs in Bazel, tussen duizenden andere kunstwerken, en zag het perfect passen tussen de andere werken in de museumcollectie. Hij was de enige niet. Een crowdfunding-actie voor de aankoop van het werk was nog maar net gestart, toen een betrokken kunstliefhebber met Rotterdamse roots het werk zag. Hij besloot de sculptuur in z’n geheel te financieren zodat het voor de eeuwigheid aan de Boijmans collectie toegevoegd kon worden. Het werk is nog enkele maanden te zien.

Directeur Sjarel Ex: "Dit is een beeld dat op zo’n universele manier een kernachtige bijdrage vormt aan de collectie dat je het niet kunt overslaan als je de buitenkans hebt het te verwerven. Er zijn meerdere redenen dat het beeld goed past: ten eerste telt hier de eis -dit is een serieuze- dat beelden van voren net zo spannend moeten zijn als van achteren. Het werk heeft -loop er eens omheen- een heel duidelijke voor- en achter kant: een verfijnde en een ruige kant. En kant van cultuur zoals kunstenaars die creëren en een zijde van ruige natuur. Dat lijkt precies op de methodiek van Medardo Rosso, van wie we in 2014 ‘Femme à la voilette’ (1895) aankochten. Verfijnd en tegelijk uit de klei getrokken. Ten tweede toont het beeld hoe de kunstenaar de kijkrichting en zo ook de perceptie van de kijker sterk bepaalt: Manders dwingt ons het beeld op een bepaalde manier te zien, met een zekere afstand. Vergelijkbaar met hoe wij (‘Petite danseuse de quatorze ans’ van Edgar Degas tonen, een danseresje dat vastzit in haar vitrine. Net als Brancusi's methodiek heeft Manders hier, met een stuk ateliervloer, een vloertje van houten latjes, een sokkel en zelfs een grote glazen kap, de waarneming van het beeld minutieus bepaalt. Bovendien doet het gespleten hoofd -er loopt een constructie van hout dwars door de twee hersenhelften van het aangezicht- denken aan het surreële in onze collectie, en in het bijzonder aan de beelden van DalÍ die gaan over het onderbewuste: ‘Vénus de Milo aux tiroirs’ en ‘Tête otorhinologique de Vénus’."

De sculptuur uit 2017 is één van de indrukwekkendste voorbeelden van de voor Manders zo kenmerkende beelden in brons. Het werk lijkt halverwege het maakproces te zijn achtergelaten in zijn atelier, de klei nog nat. Die indruk is een illusie, want het hoofd is in werkelijkheid in brons uitgevoerd en met de hand bedekt met klei en diverse malen geschilderd. Het is op een voetstuk geplaatst op een houten onderwerk in een grote glazen vitrine, en zoals gezegd in tweeën gedeeld door een houten constructie. De presentatie is een belangrijk deel van het kunstwerk. Manders dwingt ons om er zo op een bepaalde manier naar te kijken; het is de kunstenaar die bepaalt hoe dichtbij we kunnen komen. Het is een werk dat is opgesloten, zoals een filmbeeld in een kader bekeken wordt.  Dat draagt ook bij aan een gevoel van tijdloosheid, als was het een artefact uit een modernistisch verleden, een ander moment in de tijd. Grote voorgangers als Raoul Hausmann, Lipschitz, Czaky en Brancusi kijken toe.

Directeur Sjarel Ex: "Manders bouwt zijn oeuvre aan een groot zelfportret. Dit beeld is het begin van zijn eigen denkproces, het zelfportret van de denkende kunstenaar die met beide hersenhelften probeert om zijn visie over de mens en de wereld te laten zien. Het werk van Manders is heel breed, het is heel aards en in zekere zin verhalend, het maakt verbindingen met de omgeving en het waaiert er tegelijk over uit. Dit beeld lijkt zijn kernboodschap te vertellen. Als je alle kunstwerken die Manders maakte in een ruimte zou zetten, dan zou deze in het midden kunnen staan. Manders maakt iets wat essentieel is in de condition humaine in één keer duidelijk. Het werk toont het menselijk handelen in dubio, in tegenstellingen: de twee helften, plus- en min, het harde en zachte, het bewuste en onbewuste. Zijn visie vertelt over het ‘mens zijn’. Je voelt bijna dat het beeld iets aan jou vertelt. Je zou het willen helpen om het woord tot jou te richten, als een filmster die uit een film klimt om in je oor te fluisteren."